گزارش/ زهره نعلبندی
ایران با بیشترین سرعت رشد سالمندی نسبت به دنیا و به ویژه کشورهای آسیا روبه‌رو است. این سرعت موجب شده ما آمادگی لازم را برای مواجهه با پدیده سالمندی نداشته باشیم بر این اساس خانم رضازاده کاوری، رئیس دبیرخانه شورای ملی سالمندان کشور از تدوین پیش‌نویس لایحه جامع حمایت از حقوق سالمندان خبر داد. به گفته وی علت عدم اجرای قوانین این است که بودجه خاصی برای موضوع سالمندی نداریم. با تمام این‌ها، اما امیر‌حسین بانکی پور فرد، رئیس کمیسیون مشترک طرح جوانی جمعیت و حمایت از خانواده معتقد است بهترین راهکار برای مدیریت سالمندی جمعیت، تلاش برای افزایش نیرو‌های جوان و پیشگیری از پیر شدن هرم سنی جامعه است و برای تحقق این مهم پنج سال بیشتر فرصت نداریم و تمام نگرانی ما این است که جمعیت جوان کشورمان رو به کاهش است چراکه این مسئله چالش برانگیز است.
اگر ما طی پنج سال بتوانیم جمعیت پایه را تا قبل از اینکه وارد دوران سالمندی جمعیت شویم، جوان کنیم بخشی از مشکلات حل می‌شود اما اگر در پنج سال آینده نتوانیم وضعیت جمعیت را اصلاح کنیم، بعد از این پنج سال هر کاری هم بکنیم به سیاه‌چاله پیری جمعیت محکوم هستیم.
علی رغم اینکه نرخ باروری در کشورمان کاهش چشمگیری پیدا کرده اما بررسی‌ها بیانگر آن است که در قرن اخیر جمعیت ایران 8 برابر افزایش یافته است، در حد فاصل سال‌های 1335 الی 1395 هر سال حدود یک میلیون نفر بر تعداد آمار جمعیت ایران افزوده شد. بر اساس آمار منتشر شده از بانک جهانی، رشد جمعیت سالانه در کشور ایران 1.4 ، میزان زاد و ولد 16.3 ، میزان مرگ و میر 5.3 درصد بوده است.
آخرین سرشماری در کشور در سال ۱۳۹۵ انجام شد و بر اساس داده‌هایی که در سایت‌های مختلف در دسترس است، حدودا ۸۰ میلیون نفر در کشور زندگی می‌کنند.
زنگ خطر سالخوردگی جمعیت کشور به صدا درآمده و حالا در لبه پرتگاه سیاه چاله جمعیتی ایستاده‌ایم.
افزایش جمعیت سالمند بدون توجه به جوانی جمعیت، با مشکلات عدیده ای همراه خواهد شد و سرعت توسعه را بسیار کند خواهد کرد.
به نظر می‌رسد، برای اینکه وارد سیاه چاله جمعیتی نشویم، سرعت اجرای برنامه‌هایی که در همین راستا تعریف و تبیین شده است؛ می‌بایست شتاب بیشتری بگیرد.
عضو ستاد ملی جمعیت گفته است: نرخ باروری ۲۶ کشور اسلامی بررسی شده است و ایران بیست و پنجمین کشور به لحاظ نرخ باروری است و در حقیقت ایران پایین‌ترین نرخ باروری را بین ۲۶ کشور اسلامی دارد.
ایران در منطقه در آینده‌ای نه چندان دور جزو کشورهای پیر است و اگر کشوری پیر شود به تمام جهات امنیتی، اقتصادی، فضاهای امنیتی و نفوذهای اجتماعی و غیره مورد طمع کشورهای دیگر قرار می‌گیرد، بنابراین وضعیت کشور در منطقه بحرانی است هرچند در جهان رتبه سوم را داریم اما کشور در آینده رتبه نخست در منطقه را به لحاظ پیری جمعیت خواهد داشت و از وضعیت قرمز به وضعیت سیاه می‌رسد و اگر این وضعیت ادامه داشته باشد آینده از وضعیت فعلی بدتر می‌شود.
بر اساس آمارهای موجود، بالاترین درصد رشد جمعیت در ایران طی سال‌های 1355 تا 1365 رخ داده و در آن بازه زمانی سالانه 3.9 درصد به جمعیت ایران اضافه می‌شده است؛ آمارهای موجود نشان می‌دهد که از سال 1368 و همزمان با شروع برنامه تنظیم خانواده، کاهش باروری شتاب بیشتری در کشور گرفته به طوری که میزان باروری از 6.3 در سال 1365 به 2.8 در سال 1375 رسید و تا سال 1390 به عدد 1.8 کاهش پیدا کرده است.
متاسفانه تغییر الگوهای باروری در تمام دنیا زمان‌بر است اما در ایران در مدت کوتاهی تغییر کرده و نرخ زایمان و ازدواج و طلاق در این روند دچار تحول شده است از این رو باید از کشورهایی که در بحران کهنسالی قرار دارند و با چالش‌های متعددی در این خصوص مواجه شده‌اند، درس گرفت.
حجت الاسلام علی گودرزی معاون بنیاد ملی خانواده می‌گوید: مساله جوانی جمعیت و آینده هولناک پیری جمعیت از جمله مسائل و بحران‌های پیش روی کشور عزیزمان ایران است و چاره‌جویی برای عبور از این بحران از جمله وظایف جدی حاکمیت و مردم است. در مقابل برخی معتقدند روند تاریخی رشد اقتصادی برای جوامع مختلف نشان می‌دهد گذار از اقتصاد کشاورزی به اقتصاد صنعتی توأم با کاهش نرخ باروری بوده است که به آن گذار جمعیتی می‌گویند و اتفاقی جهانی است و خیلی مساله جدی و مهمی نیست. این گروه می‌گویند مساله جوانی جمعیت در ایران هم به مانند دیگر کشورهای جهان است و درکی از تفاوت‌های ایران و موقعیت آن در منطقه ندارند. آنچه به نظر صحیح می‌رسد این است که مساله جمعیت و کاهش رشد آن در این ایران متفاوت با غرب است و همین تفاوت‌ها ضرورت و اهمیت آن را صد چندان می‌کند.
وی افزود: بدون تعارف به نظر من راهکارهای کنونی و مدل‌های بکارگیری شده ظرفیت ایجاد یک حرکت عمومی به سمت فرزندآوری را ندارد و مشوق‌ها به علت نقص در اجرا و تعلل مجریان آن نتوانسته قشر متوسط و ضعیف را هم به سمت فرزندآوری سوق بدهد لذا باید طرح نو و دیگری دراندازیم و این حرکت عمومی را محسوس، منظم و کارآمدتر کنیم.
حجت الاسلام گودرزی همچنین عنوان کرد: حرکت‌های مردمی مکمل حرکت‌های حاکمیتی ست و دوگانه مردم و حاکمیت دوگانه غلطی است اما قطعا در کارهای اجتماعی حرکت‌های خودجوش مردم پایه موثرتر است.
